اعتماد دیجیتالی، رکن اصلی زیست‌بوم‌های هوشمند

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، مازیار مباشری معاون تنظیم‌گری و توسعه سکو‌های دیجیتال سازمان فناوری اطلاعات ایران در نهمین «همایش ملی پیشرفت‌های معماری سازمانی ایران» که در دانشگاه شهید بهشتی آغاز به کار کرد در پنل تخصصی «زیست بوم‌های دیجیتال دولت» ، با تأکید بر لزوم تحول در نگاه حاکم بر معماری دولت دیجیتال گفت: در سال‌های اخیر، مسیر توسعه خدمات هوشمند دولتی از مفهوم دولت به عنوان پلتفرم عبور کرده و امروز به سمت مفهومی پیشرفته‌تر با عنوان دولت به عنوان اکوسیستم حرکت می‌کند. در این رویکرد، دولت نه صرفاً به عنوان یک نهاد تنظیم‌گر یا هماهنگ‌کننده مرکزی، بلکه به عنوان یکی از بازیگران فعال در زنجیره ارزش اکوسیستم دیجیتال شناخته می‌شود.

وی با اشاره به اقدامات انجام‌شده در یک دهه گذشته در حوزه دولت الکترونیکی و توسعه زیرساخت‌های مرتبط گفت: در ۱۰ سال اخیر، مجموعه دولت سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی، داده‌ای و خدماتی انجام داده است. امروز، پرسش کلیدی این است که سرنوشت این زیرساخت‌ها در چارچوب جدید دولت اکوسیستمی چه خواهد بود و چگونه می‌توان از این ظرفیت‌ها به شکلی کارآمد در زیست‌بوم دیجیتال آینده بهره برد.

مباشری ادامه داد: در همین راستا، برگزار کنندگان این نشست وظیفه یافته‌اند تا ابعاد مختلف فنی و اجرایی این تحول را بررسی کند و چارچوبی برای گذار از مدل سنتی دولت الکترونیکی به دولت اکوسیستمی ارائه دهد.

از مدل‌سازی فرآیند‌ها تا طراحی تعاملات میان‌دستگاهی

معاون سازمان فناوری اطلاعات با اشاره به نقش انتخاب متدولوژی‌های مرتبط با مدل‌سازی فرآیند‌ها و تعاملات میان دستگاهی اظهار کرد:در رویکرد پنجره واحد (Single Window)، هدف اصلی، استانداردسازی و الکترونیکی‌سازی فرایند‌های مشترک میان دستگاه‌هاست. اما در نگاه اکوسیستمی، ما با شبکه‌ای از بازیگران مواجهیم که دولت یکی از آنهاست و روابط متقابل میان بخش‌های دولتی، خصوصی و عمومی باید بر مبنای مدل‌های همکاری و تبادل داده بازطراحی شود.

او افزود: تفاوت بنیادین در اینجاست که در مدل پنجره واحد، دولت نقش هدایت‌کننده و تنظیم‌گر مرکزی دارد، اما در اکوسیستم دیجیتال، دولت خود به عنوان یک بازیگر فعال در زنجیره ارزش فعالیت می‌کند. این تغییر نقش، نیازمند بازنگری در ساختار‌های فنی، حقوقی و حتی فرهنگی دولت دیجیتال است.

پیوند دولت اکوسیستمی با چارچوب ملی معماری سازمانی

مباشری در ادامه به چارچوب ملی معماری سازمانی کشور (مصوب سال ۱۳۹۶) اشاره کرد و گفت: این چارچوب یکی از دستاورد‌های مهم در مسیر نظام‌مند کردن تحول دیجیتال در بخش دولتی است. اکنون باید بررسی کنیم چگونه می‌توان مدل‌های اکوسیستمی جدید را به این چارچوب متصل کرد. ممکن است بتوان هر یک از اکوسیستم‌های خدماتی را به عنوان یک مدل مرجع بخشی در این چارچوب لحاظ کرد تا تجربیات موفق حاصل از آن، مبنای توسعه ملی قرار گیرد.

وی از متخصصان حوزه معماری سازمانی درخواست کرد تا در جلسات آتی، پیشنهاد‌های خود را درباره نحوه تلفیق مدل‌های اکوسیستمی با چارچوب ملی معماری ارائه کنند و افزود: «اگر این هم‌افزایی اتفاق بیفتد، ما می‌توانیم از تجارب جهانی مانند پلتفرم‌های باز و متدولوژی‌هایی نظیر TOGAF و ArchiMate در کنار چارچوب بومی کشور بهره بگیریم.»

آینده تبادل اطلاعات؛ از داده به سند

مباشری در بخش دیگری از سخنان خود، به نقش مرکز ملی تبادل اطلاعات (NIX) پرداخت و تأکید کرد: تحول زیست‌بوم‌های دیجیتال کشور در آینده، بر مبنای تبادل اسناد خواهد بود نه صرفاً داده‌های خام.

وی ادامه داد: در آینده نزدیک، زیست‌بوم‌های دیجیتال مبتنی بر انتقال داده نخواهند بود، بلکه بر مبنای تبادل اسناد الکترونیکی فعالیت خواهند کرد. مفاهیمی نظیر e-Contract و e-Permit جایگزین تبادل داده‌ها می‌شوند و این یعنی ما با سطحی جدید از تعامل دیجیتالی مواجه هستیم.

وی افزود: در این شرایط، مراکز تبادل سنتی یا همان ESP ها، چه در سطح ملی و چه در سطح دستگاهی، به تدریج با تغییر نقش مواجه خواهند بود. البته در مرحله گذار، همچنان می‌توان از زیرساخت‌های فعلی برای انتقال داده استفاده کرد، اما در آینده تمرکز از “انتقال داده” به سمت “مدیریت و اعتبارسنجی اسناد دیجیتالی” حرکت خواهد کرد.

اعتماد دیجیتالی، رکن اصلی زیست‌بوم‌های هوشمند

مباشری با تأکید بر اهمیت اعتماد دیجیتالی و امضای الکترونیکی اسناد خاطرنشان کرد: «هیچ زیست‌بوم دیجیتالی بدون اعتماد دیجیتالی پایدار نخواهد ماند. انتقال داده کافی نیست؛ هر سند دیجیتال باید دارای امضای معتبر و قابل استناد باشد. این مسیر، ما را از تمرکزگرایی داده به سمت تعاملات غیرمتمرکز و مبتنی بر اعتماد سوق می‌دهد.»

معاون تنظیم گری سازمان فناوری اطلاعات در پایان با اشاره به ضرورت مشارکت بخش خصوصی و نهاد‌های تخصصی در این مسیر گفت: تحقق دولت به عنوان اکوسیستم، نیازمند همکاری و هم‌افزایی همه بازیگران زیست‌بوم دیجیتال است. سازمان فناوری اطلاعات به دنبال آن است که این تحول، نه در قالب یک پروژه فنی، بلکه به عنوان یک پارادایم ملی و بلندمدت دنبال شود.