نقش کمرنگ احزاب در انتخابات مجلس نمایندگان افغانستان

چگونگی نامزد شدن نامزدهای انتخابات مجلس نمایندگان افغانستان نشان می دهد که بیش از 90 درصد آنها خود را نامزد مستقل مجلس نمایندگان و به دور از گرایش های حزبی معرفی کرده اند. به عنوان نمونه از میان هشتصد و چهار نامزد انتخابات مجلس نمایندگان در کشور، استان کابل که بیشترین نامزدهای انتخابات را در میان استان های افغانستان به خود اختصاص داده است، فقط سی و چهار نفر به نمایندگی از بیست و یک حزب سیاسی افغانستان وارد رقابت های انتخاباتی شده اند.
حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان، حزب متحد ملی افغانستان و حزب تحریک وحدت ملی از احزاب انگشت شماری هستند که چهار یا پنج نامزد در استان کابل دارند و بقیه احزاب سیاسی یک یا دو نفر از اعضای خود را به عنوان نامزد در انتخابات مجلس کابل معرفی کرده اند.
وضعیت نامزدهای حزبی انتخابات مجلس نمایندگان افغانستان در شهرهای بزرگ این کشور نیز ضعیف تر از کابل پایتخت است به گونه ای که از میان یکصد و شصت و یک نامزد انتخابات در استان هرات فقط 10 نفر به نمایندگی از احزاب سیاسی افغانستان وارد رقابت های انتخاباتی شده اند.
همچنین استان ننگرهار که مرکز آن شهر جلال آباد است ، یکصد و سی و هفت نامزد برای انتخابات مجلس افغانستان دارد که فقط یازده نفر از آنها به نمایندگی از احزاب سیاسی ثبت نام کرده اند.
استان بلخ که مرکز آن شهر مزارشریف است هشتاد و پنج نامزد در انتخابات مجلس دارد که پانزده نفر از آنها حزبی هستند ، همچنین استان قندهار یکصد و دوازده نامزد انتخابات مجلس دارد که شش نفر از آنها به نمایندگی از احزاب سیاسی وارد جریان انتخابات شده اند.
این درحالی است که هم اکنون هفتاد و دو حزب سیاسی در وزارت دادگستری افغانستان ثبت شده اند و به طور رسمی مجوز فعالیت دارند اما از میان آنها فقط چند حزب سیاسی که سابقه جهادی دارند نامزدهای بیشتری را برای انتخابات مجلس افغانستان معرفی کرده اند.
حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان ، حزب اسلامی افغانستان ، حزب جنبش ملی افغانستان و حزب متحد ملی افغانستان احزاب انگشت شماری هستند که بیش از دیگران برای انتخابات مجلس امسال نامزد دارند.
نخستین عامل کمرنگ بودن نقش احزاب در انتخابات مجلس افغانستان این است که بیشتر احزاب سیاسی این کشور فاقد طرح و برنامه برای سامان دادن به اوضاع امنیتی ، سیاسی و اقتصادی این کشور هستند و فعالیت این احزاب در سطح ملی و سراسری نیست بلکه بیشتر قومی و منطقه ای عمل می کنند ، به همین علت احزاب سیاسی افغانستان از پشتوانه قوی مردمی برخوردار نیستند .
مناسب نبودن پشتوانه مردمی احزاب سیاسی در افغانستان سبب شده است که افراد ، عمدتا به طور مستقل نامزد انتخابات مجلس شوند و تمایلی ندارند از طریق احزاب سیاسی وارد رقابت های انتخاباتی شوند. اگرچه تعداد زیادی از نامزدهای انتخابات مجلس افغانستان از اعضای شناخته شده و حتی سمت عضویت هیات رهبری احزاب سیاسی را دارند اما ترجیح داده اند به جای آدرس حزبی به صورت مستقل نامزد انتخابات شوند.
دومین عاملی که نقش احزاب سیاسی را در انتخابات پارلمانی افغانستان کمرنگ کرده است ، کارنامه این احزاب است به گونه ای که تعدادی از آنها فقط به دنبال مسایل قومی ، منطقه ای یا مذهبی هستند و هرگز تفکرات ملی ندارند ، متهم شدن شماری از این احزاب به دست داشتن در جنگ های داخلی کارنامه های آنها را خدشه دار کرده است.

عامل سوم پایین بودن جایگاه احزاب در انتخابات افغانستان این است که انتخابات مجلس این کشور براساس «رای واحد غیرقابل انتقال» است یعنی اینکه هر فرد واجد شرایط فقط به یک نامزد می تواند رای دهد و رای دادن به احزاب ، جایگاهی در انتخابات پارلمانی این کشور ندارد ، بنابراین جایگاه احزاب خود به خود در انتخابات مجلس تضعیف می شود.
به رغم جایگاه ضعیف احزاب سیاسی در انتخابات مجلس افغانستان ، آنها با تشکیل جریان های سیاسی تلاش کردند دولت این کشور را تحت فشار قرار دهند و خواسته های خود را درباره چگونگی برگزاری انتخابات مجلس بر کرسی بنشانند و بر این اساس ، احزاب و جریان های سیاسی از جمله ائتلاف سیاسی نجات افغانستان که بزرگترین اپوزیسیون سیاسی این کشور محسوب می شود بر عملی شدن خواسته های خود به ویژه تغییر نظام انتخاباتی ، دادن نقش عمده نظارتی به احزاب و نیز استفاده از سامانه الکترونیکی تثبیت هویت رای دهندگان (بیومتریک) تاکیدکردند. سرانجام کمیسیون انتخابات افغانستان نیز طرح احزاب مبنی بر استفاده از سامانه الکترونیکی تثبت هویت رای دهندگان را در روز انتخابات پذیرفت و به دهها نماینده احزاب سیاسی مجوز نظارت بر انتخابات مجلس این کشور را داد اما اینکه احزاب سیاسی چقدر توانایی نظارت بر روند انتخابات را دارند یا زمینه نظارت برای آنها فراهم می شود در روز انتخابات و پس از آن در جریان شمارش و جمع بندی آرای انتخابات مجلس مشخص خواهد شد.