ممنوعیت تیک تاک پیامد‌های بسیار جدی در آمریکا خواهد داشت

به گزارش­ خبرگزاری صدا و سیما  ، دکتر محمدصادق نصراللهی استاد ارتباطات و رسانه در برنامه جهان امروز به موضوع  نقش امریکا برای مسدود کردن تیک تاک پرداخت .
مجری: بعد از شکل گیری رسانه‌های جمعی در عصر ارتباطات، امریکایی‌ها تقریباً در تمام بستر‌های مهم حرف اول را می‌زدند. این ماجرا برای دهه‌ها ادامه داشت، در اینترنت هم همینطور بود یعنی سکو‌های اصلی را امریکایی‌ها هدایت می‌کردند؛ بنابراین شاید فضا به شکلی بود که اصلاً نیازی نبود امریکا بخواهد اقدام محدودکننده انجام بدهد یا سکویی را مسدود کند.

سوال : تیک تاک چه تغییری در شرایط به وجود آورده است که امریکا را واداشته است که بخواهد دست به اقدامات محدودکننده یا مسدودسازی بزند؟
نصراللهی: پیش از اینکه به سؤال پاسخ بدهم به این توجه کنیم که قصه سکو‌های اجتماعی یا شبکه‌های اجتماعی یا هر عنوان دیگری که ما بر این سامانه‌ها نام بگذاریم، قصه صرفاً یک نرم افزار نیست، بلکه ماجرا ماجرای یک اکوسیستم زیستی یا آنچه که در فارسی به آن می‌گوییم یک زیست بوم است. به بیان دیگر سکو‌های اجتماعی محل زندگی مردم هستند، آینه‌ای از زندگی واقعی آنها در فضای مجازی هستند و ضریب تأثیر آنها در زندگی واقعی مردم بسیار بالا و رو به فزاینده است. از همین رو می‌توان گفت که تیک تاک را هم از منظر اکوسیستمی اگر بخواهیم تحلیل کنیم، یک زیست بوم جهان است، یک زیست بومی که به شکل بسیار عجیبی رشد فزاینده داشته است. آمار و ارقام نشان می‌دهد که تیک تاکی که ۲۰۱۱۶ تأسیس می‌شود، امروزه حدوداً ۲ میلیارد کاربر فعال دارد، ۱ میلیارد کاربر فعال دارد و از این میان ۱۷۰ میلیون کاربر متعلق به جامعه امریکا است.

سوال : جامعه‌ای که تازه ۳۳۰ میلیون جمعیت دارد این عدد در آن خیلی ؟
نصراللهی: یعنی بیش از ۵۰ درصد جمعیت امریکا را کاربران تیک تاکی تشکیل می‌دهند.
سوال : با آن مختصات زیست بومی که اشاره کردید، یعنی بخش قابل توجهی از زندگی امریکایی‌ها رفته است روی سکو.
نصراللهی: و این عدد در مورد قشر نوجوان و جوان به مراتب بالاتر است البته عدد دقیق معلوم نیست، اما بیش از ۷۰ درصد ضریب تأثیر ما در زندگی جوانان و نوجوانان با توجه به اینکه این زیست بوم یک زیست بوم سرگرمی است و نسبتاً محتوای کمپینی و چالشی در حوزه سرگرمی دارد، به نظر می‌رسد ضریب تأثیر در جامعه جوان و نوجوان امریکا به مراتب بالاتر باشد. این عدد و رقم مسبوق به سابق نبوده است یعنی یک سامانه و یک سکوی خارجی تا امروز در حوزه محتوا نتوانسته بوده چنین ضریب تأثیری را در جامعه امریکایی خلق کند و این زمانی حساس‌تر می‌شود که یک انتصابی هم این سکو به کشور چین داشته باشد. از این جهت دولت امریکا را به شدت حساس کرده است.

سوال: حالا این حساسیت دقیقاً بخاطر چه مواردی است و اینکه امریکایی‌ها چه مسیری را طی کرده اند در طول این چند سال در نهایت به یک مجلس نمایندگان رسیده اند؟
نصراللهی:  اولاً خوب است که اینجا اشاره کنیم که همه این مواجهه منفی دولت امریکا با چنین سکویی درحالی است که یک سرور این سامانه مستقر در جغرافیای امریکایی است یعنی در خارج از امریکا اطلاعات کاربران امریکا ذخیره نمی‌شود دوم درحال حاضر اکثریت مالکیت این سامانه دراختیار خود امریکایی‌ها است. با این اوصاف ما در سه مقطع می‌توانیم بگوییم سه تا مواجهه خیلی جدی با این سکو صورت گرفته است. یک مورد برمی گردد به سال ۲۰۲۰ در زمان ترامپ که فشار بسیاری بر این سکو وارد می‌شود که نظام یا امریکایی شود یا مسدود شود. در همین راستا اتفاقی که می‌افتد طی چندین مرحله ۵۲ درصد از مالکیت این نرم افزار متعلق می‌شود به شرکت اوراکل و وال مارت و بایت دانسی که خودش باز ۴۰ درصد آن امریکایی است یعنی در مجموع همه اینها شما حساب کنید، ۵۲ درصد با این فشاری که صورت می‌گیرد سبب می‌شود این نرم افزار امریکایی شود. مقطع دوم برمی گردد به سال ۲۰۲۳ تقریباً یک سال پیش اسفند ۱۴۰۱ که علی رغم همه این اتفاقاتی که گفتم منجر به امریکایی شدن این نرم افزار و سامانه شده است، استفاده از آن در ادارات دولتی ممنوع می‌شود و نهایتاً آخرین اتفاق برمی گردد به روز چهارشنبه ۲۳ اسفندماه ۱۴۰۲، مارس ۲۰۲۴ که مجلس نمایندگان مصوب کرده است که طی ۱۶۵ روز به این شرکت فرصت داده می‌شود که کل مالکیت امریکایی شود یعنی حتی آن ۴۸ درصد هم می‌خواهم بگویم تحمل نشد در نظام لیبرالیستی امریکا که ۱۶۵ روز فرصت داده شد که به سمت امریکایی شدن برود وگرنه به سمت مسدودسازی این سکو حرکت خواهند کرد. آخرین خبر هم ظاهراً وزارت خزانه داری اقدامات اجرایی این حوزه را هم آغاز کرده است.
سوال: یک جنبه دیگر ماجرا بستری است که این محدودیت دارد رقم می‌خورد. فکر می‌کنم می‌شود بستر اصلی را رقابت بین امریکا و چین دانست. فکر می‌کنید مبارزه امریکا و چین چقدر نقش داشته است و چقدر زمینه ساز شده است که امریکا بخواهد دست به چنین اقدامی بزند. یک طرف امریکایی است که می‌خواهد ابرقدرتی را در دنیا حفظ کند و در مقابل رقیبی که دارد در برخی از زمینه‌ها جای آن کشور اول را می‌گیرد.
نصراللهی: به نظر می‌رسد که تحلیل اصلی که باید نسبت به این رویکرد صلبی حاکمیت امریکا ما داشته باشیم، در سطح فراتر از صرف برخورد با یک سکوی اجتماعی در فضای مجازی باید باشد. به نظر می‌رسد آن ایده‌ای که دارد مطرح می‌شود تحت عنوان نظم نوین جهانی که در آن موازنه قدرت، معادلات درباره قدرت متفاوت خواهد بود، امروز در مصداقی به اسم سکوی تیک تاک، در عرصه مجازی دارد نمود پیدا می‌کند. این شاید یکی از مصادیقی باشد که اتفاقاً اخیراً عده‌ای از اندیشمندان دارند روی اصطلاحی کار می‌کنند به اسم نظم نوین سایبری. یعنی خود فضای مجازی یک جلوه‌ای از آن نظم نوین جهانی است و خودش هم یک پیشرانی برای تحقق آن نظم نوین سایبری با توجه به ویژگی‌های غیرمتمرکزی که دارد می‌تواند باشد. به نظر من سطح تحلیل در این مصداق هم همین است یعنی دولت امریکا به شدت احساس خطر کرده است از نوع اثرگذاری که می‌تواند حاکمیت چین از رهگذر نرم افزاری که باز من تأکید می‌کنم اکثریت آن مالکیت امریکایی است سرور آن در داخل خود امریکا است، اما اینقدر قصه بیگ دیتا و داده بزرگ در دنیای امروز مهم است استراتژیک است و اثرگذار است، این حرف را من باز تأکید می‌کنم، به نظر می‌رسد نظم نوین سایبری خودش یک عامل محرک برای شکل گیری آن نظم نوین اینقدر روی این موضوع حساس است که ما می‌بینیم حاضر است هزینه فیلترینگ فراگیر یک سکوی اجتماعی ۱۷۰ میلیونی را بپذیرد، اما این اتفاق نیفتد.
سوال : حتی از تمام آن شعار‌های نظام لیبرالیستی هم عقب نشینی کند مقابل چشم همه دنیا؟
نصراللهی: بله یعنی یک پارادوکس بزرگ است این و سابقه هم نداشته است یک چنین سانسور به چنین شکل فراگیری از البته بگویم در مسیر است و ممکن است این اتفاق نیفتد.
سؤال: آقای دکتر بفرمایید در مجموع اگر بخواهیم جمع بندی کنیم، فکر می‌کنید چه آثار و پیامد‌هایی را برای این اقدام دولت امریکا می‌شود متصور شد؟
نصراللهی: اولاً به نظر من این تصمیم مجلس نمایندگان را باید یک نقطه عطف تاریخی در حکمرانی فضای مجازی نه در صرفاً کشور امریکا بلکه در جهان باید بدانیم و به نظر من پیامد‌های بسیار جدی خواهد داشت. اصلی‌ترین پیام و مفهوم این تصمیم به نظر من ضعف امریکا است یعنی این نشان داد که مکتبی و دولتی که ادعای لیبرالیسم را داشت، جایی که در موضع  ضعف قرار بگیرد، خلاف هم آن مدعی‌های خودش عمل می‌کند.
سوال: شاید بشود یک طور دیگر هم گفت اینکه آن ایده‌های لیبرالیستی فقط موقعی امکان تحقق دارند که کنترل مطلق وجود داشته باشد، رقیب خاصی وجود نداشته باشد، حالا بگوییم یک آزادی برای جامعه متصور شده است.
نصراللهی:  کاملاً نشان می‌دهد پشت صحنه پشت صحنه منافع، همانطور که دولت امریکا در قبال قصه فلسطین هم به شکل پارادوکسیکال دارد عمل می‌کند در ساعت مجازی هم همین اتفاق می‌افتد. نکته بعدی که می‌خواهم اشاره کنم، این احتمالاً آخرین اتفاق در حوزه فضای مجازی نخواهد بود و نمونه‌های بیشتری یقیناً خواهیم داشت هم از جنس چینی و هم از جنس غیرچینی.
سوال : قبلاً هم فکر می‌کنم در این چند سال نمونه‌هایی داشته ایم.
نصراللهی:  ما در حوزه محتوا یعنی خدمات دهندگان محتوا، این اولین کیس است که توانسته است یک سکوی چینی امریکایی من همه اش تأکید می‌کنم که امریکایی اش هم مهم است، توانسته است حاکمیت امریکا را به چالش بکشد. پیش از این شرکت هوآوی حوزه زیرساخت در فناوری فایو جی همین چالش برانگیزی را برای دولت امریکا داشت آنجا هم به بهانه‌هایی باز هوآوی را تحریم کردند و تحت فشار قرار دادند. به نظر من می‌رسد در آینده با روندی که داریم از قدرت‌های نوظهور ما می‌بینیم احتمالاً اتفاقاتی بیش از این را با پیامد‌های خیلی جدی تر، من می‌خواهم بگویم، یکی از مهمترین پیامد‌ها و پیام‌ها برای داخل کشور خود ما است. ببینید جمهوری اسلامی بعنوان یک کشور مستقل همیشه از رهگذر همین سکو‌های اجتماعی که گفتیم نقش زیست بومی دارد و واقعاً یک امر استراتژی است همیشه تحت فشار و مورد تهدید بوده است. خب همه دوست ندارند که فیلترینگ توده‌ای و فراگیر در کشور اتفاق بیفتد، اما زمانی که قصه قصه سرمایه ملی است، قصه قصه استقلال کشور است، گاهی حکمرانان مجبور هستند دست به اقداماتی بزنند که خلاف میل باطنی شان است.
سوال : یعنی انتخاب بین اولویت ها؟
نصراللهی:  بله و در اینجا می‌بینید دولت امریکایی که باز مثل ما سالیان سال در مورد هجوم نبوده است اینجا یک رویکرد تدافعی که با همه آن نگاه‌های معرفتی اش پارادوکس دارد به سمت آن می‌رود.
سوال : جالب است که همه چیز‌هایی که یک کشوری از این سکوی خارجی را می‌خواسته بود را انجام داده بود تیک تاک، یعنی مقررات امریکا را رعایت می‌کرد، دفتر داشت، اطلاعات کاربران امریکایی را برده بود و در امریکا مستقر کرده بود، حتی زمان‌هایی که دولت امریکا می‌گفت فلان کاربر یک محتوایی گذاشته است اطلاعات این کاربران را بدهید، قبول می‌کرد.
نصراللهی:  این درحالی است که سکو‌های خارجی که در ایران کار می‌کنند و می‌کردند، حتی حاضر نبودند یک دفتر و یک نماینده به ایران معرفی کنند. یعنی دریغ از اینکه حتی این اقدام حداقلی را انجام بدهند، حالا وجود سرور خارجی و شکل بیگ دیتای خارجی پیشکش، در حدی که یک دفتری برای مذاکره باشد، حاضر نشدند دست به چنین اقدامی بزنند.